ផលវិជ្ចមានិងអវិជ្ចមានក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំងពីឆ្នាំ ១៨៦៣-១៩៥៣

I. ចំណុចវិជ្ជមាន និង អវិជ្ជមាននៃអាណាព្យាបាលបារាំង

១. លទ្ធផលវិជ្ជមាន

បារាំងបានបង្កើតសាលាចុបូព៌ាប្រទេសដើម្បីស្រាវជ្រាវ ចងក្រង ផ្សព្វផ្សាយពីអរិយធម៌ សិល្បះ ចម្លាក់ ប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ខ្មែរ និងជួសជុលប្រាសាទបុរាណខ្មែរជាច្រើន ធ្វើអោយមរតកអតីតកាលខ្មែរដែលកប់បាត់បានរស់ឡើងវិញ។ កិច្ចការនេះបានផ្ដល់ប្រយោជន៍ជាច្រើនដល់ខ្មែរ ដូចជាការមានទំនុកចិត្ត និង មោទនភាពជាតិតាមរយះភាពរុងរឿងនៃចក្រភពអង្គរ ព្រមទាំពញ្ញាក់ស្មារតីខ្មែរអោយចេះសាមគ្គីតាមរយះមេរៀនប្រវត្តិសាស្រ្ត

ក្រោមការកៀបសង្កត់របស់បារាំង សៀមបានប្រគល់មកអោយខ្មែរវិញនូវខេត្តកោះកុង ម្លូរព្រៃ ទន្លេពៅ ស្ទឹងត្រែង បាត់ដំបង សៀមរាប សិរីសោភ័ណ

បានធ្វើផែនទីដងរ៉ែកជាច្រើនផ្ទាំង ដែលទទួលស្គាល់ដោយរដ្ឋាភិបាលបារាំងសៀម។ ផែនទីទាំងនេះបានផ្ដល

សារៈប្រយោជន៍យ៉ាងខ្លាំងដល់កម្ពុជាក្នុងរឿងក្ដីប្រាសាទព្រះវិហារនៅតុលាការអន្តរជាតិទីក្រុងឡាអេ ប្រទេសហូឡង់។

កំណែទម្រង់ដែលនាំមកនូវទំនើបកម្មនៅកម្ពុជាដូចជា៖

+ វិស័យរដ្ឋបាល៖ បារាំងបានកែទម្រង់រដ្ឋបាលខ្មែរអោយមានប្រសិទ្ធភាព និង មានរបៀបរៀបរយ។

+ វិស័យសង្គម៖

–  ការកែទម្រង់លើប្រព័ន្ធពន្ធដារ រដ្ឋបាល ការពង្រឹងច្បាប់កម្មសិទ្ធដីធ្លី និង ការលុបបំបាត់ទាសភាពបានធ្វើអោយមានការប្រែប្រួលវិស័យចិត្តសាស្ត្រសង្គម

– ការបង្កើតឡើងនូវការចុះបញ្ជីដីធ្លី និង ការបង្កើតនូវកម្មសិទ្ទលើដីធ្លីបានផ្លាស់ប្ដូរប្រពៃណីទំនៀបទម្លាប់បុរាណ

– ការបង្កើតប្រព័នញធច្បាប់ថ្មីធ្វើអោយសង្គមខ្មែរមានភាពម្ចាស់ការ និង ស្ថិរភាព ពិសេសម្ចាស់ដីតូចតាច។

+ វិស័យសិក្សាធិការ៖

​- បង្កើតសាលាតាមវត្ត សាលាតាមឃុំ និង សាលាបឋមសិក្សា រីឯសាលាមធ្យសិក្សាដែលបង្កើតដំបូងមានអនុវិទ្យាល័យព្រះស៊ីសុវត្ថិ

– មានការដាក់ទោសដល់ឪពុកម្ដាយដែលមិនបានបញ្ជូនកូនទៅរៀន

មានការបង្កើតគណកម្មាធិការរៀបចំវនានុក្រមខ្មែរ ដើម្បីធ្វើអោយភាសារជាតិមានលក្ខណះប្រកដនិយមនៅឆ្នាំ ១៩១៥

+ វិស័យសេដ្ឋកិច្ច៖ ពឹងផ្អែកលើកសិកម្ម និង កសិករ ឧស្សាហកម្មដូចជា ម្រឹច ក្រចៅ ថ្នាំជក់ កៅស៊ូ

+ វិស័យកសិកម្ម៖ បារាំងបានបង្កើនផ្ទៃដីកសិកម្ម និង ដំណាំកៅស៊ូ។ កំណែទម្រង់នេះបានធ្វើអោយកម្ពុជាមានមុខមាត់លើទីផ្សារអន្តរជាតិ ព្រមទាំងទទួលបាននូវប្រព័ន្ធផ្គត់ផ្គង់ផលិតផលលើទីផ្សារ។

+ វិស័យសុខាភិបាល៖ មានការបង្កើតមន្ទីពេទ្យ

+ វិស័យគមនាគមន៍៖ ការកសាងស្ពានព្រះមុន្នីវង្សឆ្លងកាត់ទន្លេបាសាក់ ផ្លូវរថភ្លើងមួយខ្សែរប្រវែ២៧៥គីឡូមោះែត្រដែលតភ្ជាប់ពីភ្នំពេញទៅអារញ្ញដោយកាត់តាមប៉ោយប៉ែត ព្រមទាំងផ្លូវថ្នល់ជាច្រើនដូចជាផ្លូវអាណានិគម (ផ្លូវជាតិ)​ផ្លូវខេត្ត និង ផ្លូវជនបទ។

២. លទ្ធផលអវិជ្ជមាន

   សង្គមខ្មែរបានលេចឡើងនូវសកម្មភាពពានិជ្ជកម្ម យ៉ាងសកម្មក្នុងការទិញដូរអចលនវត្ថុ ការដាក់បញ្ចាំ និង ការធ្វើជំនួញ ស្រូវ​អង្ករនៅទីក្រុង ដែលជាទំនាក់ទំនងប្រព័ន្ធទីផ្សារ។ ស្របពេលជាមួយគ្នា យើងសង្កេតឃើញថា ពួកអ្នកមាននិនងអ្នកជំនួញភាគច្រើនជាជនជាតិចិន និង​ យួ​ន ឯកសិករខ្មែរភាគច្រើនក្លាយជាជនរងគ្រោះអស់ដីធ្លី ដោយការលក់បញ្ចាំ។

បារាំងបានធ្វើការជិះជាន់ គាបសង្កត់ និង ប្រមូលពន្ធដារគ្រប់ប្រភេទយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដែលធ្វើអោយសង្គមខ្មែរកាន់តែក្រីក្រ

បារាំងបានកេនណ្ឌប្រជាជនខ្មែរអោយបម្រើយោធាបារាំងក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទី១ និង លើកទី២

ទឹកដីកម្ពុជាមួយចំនុឲួនដែលស្ថិតនៅប៉ែកខាងកើតទន្លេមេគ្គងដូចជាអាតាពើរ ត្រូវបានបារាំងសម្រេចប្រគល់ទៅអោយកូសាំងស៊ីន នៅឆ្នាំ១៨៩៣។ ទឹកដីដ៏មានជិវជាតិនេះ ផ្ដល់សារសំខាន់យ៉ាងខ្លាំងក្នុងការអភិវឌ្ឈវិស័យសេដ្ឋកិច្ច និង នយោបាយ របស់សៃ្គន ជាពិសេសកូសាំងស៊ីនដែលជាទឹកដីក្រោមការគ្រប់គ្រង់ផ្ទាល់របស់បារាំង។ បារាំងបានពន្យល់ពីហេតុផលនៃការកាត់ទឹកដីនេះទៅអោយកូសាំងស៊ីនថា ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ព្រះបាទនរោត្តមបដិសេធមិនព្រមទទួលដោយសារកង្វះខាតថវិការក្នុងការគ្រប់គ្រង។ ក្រោយមកទឹកដីអាតាពើត្រូវបានបារាំងកាត់ទៅអោយឡាវវិញ។

នៅថ្ងៃទី៣១ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៣៩ បារាំងបានដាក់បញ្ជូលកោះត្រល់ទៅក្នុងផែនទីកូសាំងស៊ីន

បារាំងបានកាត់ទឹកដីកម្ពុជាក្រោម (កូសាំងស៊ីន) ទៅអោយអំណាចស្ដេចបាវដាយវៀតណាមនៅថ្ងៃទី ៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៤៩

បារាំងបានប្រមូលយកវត្ថុកេតនភណ្ឌរបស់ខ្មែរទៅស្រុកបារាំង។

អត្ថបទដោយ៖ រឿន សីហា

ផ្សព្វផ្សាយដោយ៖ (thebookcafe)

ប្រភព៖ KhmerDeng